BẢN CHẤT CỦA CHIÊM NIỆM

Details

Category: 2. Cảm Nghiệm Sống Lời Chúa

Đức Giêsu nói: không trở nên giống trẻ thơ, thì, sẽ không được vào Nước Trời (x. Mt 18,3). Trẻ thơ là bậc thầy về chiêm niệm, bởi vì, trẻ thơ nhìn mọi người, mọi việc bằng đôi mắt chiêm niệm, trẻ thơ nhìn như Chúa nhìn. Khi lớn lên, ta được dạy về các phương pháp cầu nguyện, và chiêm niệm, và thế là, ta bắt đầu bước vào cầu nguyện, và chiêm niệm với một “cái tôi” đầy tinh vi: từ người bận rộn, sang, người trầm tĩnh; từ kẻ mưu cầu vật chất, sang, người mong cầu đạo hạnh; từ một “cái tôi” ồn ào, sang, một “cái tôi” rất tĩnh lặng, và cũng chính vì, “cái tôi” quá im lặng, nên, ta không còn nhận ra sự có mặt của nó nữa.

Trong đời sống thế tục, “cái tôi” dễ bị phát hiện, nó thể hiện qua tranh đấu, giành giật, hơn thua, nhưng, khi ta bước vào cầu nguyện, và chiêm niệm, nó khoác lên mình một lớp áo mới: người thuần thiêng, nhà thần bí, bậc thầy chiêm niệm... Ta bắt đầu quan sát những người xung quanh, và trong vô thức, ta so sánh mình với họ: họ còn bị cảm xúc chi phối, còn nhiều vọng động, còn nhiều dính mắc, còn, ta đã vững vàng, đã tĩnh lặng, đã buông bỏ… Cái tôi thiêng liêng chính là tầng sâu nhất, kín đáo nhất, khó tháo gỡ nhất, bởi vì, nó không chạy theo tiền bạc, địa vị, lời khen, nhưng, chạy theo các ngụy từ: khó nghèo, khiêm nhường, bỏ mình: ta không còn muốn có nhiều, mà, muốn trở thành ít; không còn muốn vượt lên người khác, mà, muốn không là gì cả. Tuy nhiên, ta vẫn ngầm thấy mình đang không là gì cả, và đó là nghịch lý, một nghịch lý, mà nếu không có cái nhìn chiêm niệm thật sâu, ta cứ tưởng mình đã thoát, nhưng, thật ra, ta vẫn đang bị giam giữ trong một hình thức khác của sự sở hữu. 

Ta từ bỏ sở hữu vật chất, nhưng, lại dính mắc vào những sở hữu thiêng liêng: sở hữu sự tĩnh lặng, ánh mắt từ bi, lời nói từ tốn, bước chân từ từ… Tất cả những điều đó, nếu, không xuất phát từ Chúa, mà, từ chính mình, thì, đó vẫn là sở hữu, vẫn là bám víu, vẫn là bản ngã, một bản ngã được tẩy trắng, được bao bọc bằng những khái niệm cao quý, và chính vì nó được khoác áo cao quý, nên, ta càng không dám nghi ngờ, và ta bắt đầu bảo vệ hình ảnh đó. Chiêm niệm chính là đời sống đang diễn ra, không màu danh, không mùi lợi: khiêm nhường mà còn biết mình khiêm nhường, thì chưa phải khiêm nhường thật; chiêm niệm mà còn biết mình đang chiêm niệm, thì chưa phải chiêm niệm thật, mà là, đang chiêm ngắm cái tôi vĩ đại của mình.

Chiêm niệm thật, đó là “Cái nhìn của Chúa”: cái nhìn không người nhìn, cái biết không người biết, sự hiện diện không người sở hữu, nghĩa là, chỉ có một mình Chúa nhìn, một mình Chúa biết, một mình Chúa hiện diện, phần chúng ta, thì thông dự vào trong cái nhìn, cái biết, trong sự hiện diện đầy tràn của Chúa, như giọt sương, hạt muối bé nhỏ hòa vào: làm một với đại dương. Tuy nhiên, chúng ta là một nhân vị bất khả tương nhượng, được Thiên Chúa yêu thương tạo dựng cách đặc biệt, độc nhất vô nhị, chính vì thế, như trăm vạn con sông đổ ra biển, hòa chung một vị mặn, nhưng, nếu có máy móc tinh vi, ta vẫn có thể phân biệt được những đặc tính khác biệt: độ mặn, độ chua, độ phèn, độ ngọt của từng con sông một.

Tóm lại, nếu ta có được cái nhìn của trẻ thơ, không đòi hỏi hoàn cảnh phải khác đi, thì, đó chính là chiêm niệm, một loại chiêm niệm không tên, không khuôn mẫu, không kỹ thuật, mà chỉ là: tâm thái sẵn sàng đón nhận tất cả những gì xảy đến, trong thánh ý Chúa. Cái tôi thiêng liêng là lớp vỏ cuối cùng, mà bản ngã vẫn còn có thể trú ẩn, nếu ta không thấy, thì, càng đi sâu, ta càng lạc xa hơn, nếu ta bám vào, thì, nó sẽ trở thành xiềng xích; nếu biết dừng, thì, mắt ta sẽ rộng mở: ta sẽ có thể nhìn mọi người, mọi việc như chính Chúa nhìn, để, khi bất cứ sự việc gì xảy đến, chúng ta cũng có thể nhìn như Chúa nhìn, nghĩ như Chúa nghĩ, nói như Chúa nói, làm như Chúa làm, đó chính là chiêm niệm, điều mà thánh Phaolô đã nói: Tôi sống, nhưng không phải tôi sống, mà là, Đức Kitô sống trong tôi (x. Gl 2,20). Ước gì được như thế!

Emmanuel Nguyễn Thanh Hiền, OSB.

BẢN CHẤT CỦA HAM MUỐN

Details

Category: 2. Cảm Nghiệm Sống Lời Chúa

Đức Giêsu dạy: Phải giữ mình khỏi mọi thứ ham muốn (x. Lc 12,15), “mọi thứ”, chứ không phải: chỉ một số thứ. Nếu ta không kính sợ Chúa, thì, ta sẽ sợ hãi mọi thứ, còn, khi đã kính sợ Chúa rồi, thì, ta sẽ không còn sợ hãi bất cứ điều gì khác nữa. Cũng vậy, nếu ta không ham thích làm theo ý Chúa, thì ta sẽ bị mọi thứ ham muốn thống trị, còn, khi đã ham thích thực thi ý Chúa rồi, thì, ta sẽ không còn ham muốn bất cứ thứ gì khác nữa. Ước gì chúng ta biết bắt chước Đức Giêsu, để ngày càng, trở nên đồng hình đồng dạng với Người, Đấng không ham muốn bất cứ thứ gì khác, ngoài việc, chỉ làm theo thánh ý Chúa Cha mà thôi. 

Ham muốn là bất kỳ năng lượng nào sinh ra từ sự “muốn”: muốn có, muốn hơn, muốn khác, muốn vô tận… khi ta chống lại nó ở chỗ này, nó sẽ lẩn đi, và xuất hiện ở một chỗ khác: ta từ bỏ ham muốn xác thịt, nó chuyển thành ham muốn được ca ngợi vì sống khiết tịnh; ta buông bỏ của cải vật chất, nó xuất hiện trong ham muốn được xem là người sống khó nghèo; ta rời xa danh vọng, nó lén lút chui vào trong ham muốn được người khác xem là khiêm nhường, xóa mình. Ham muốn vận hành theo ba nhịp: (1) cảm giác “thiếu”,  (2) phải lấp đầy, và (3) tiếp tục thấy “thiếu”, như một vòng tròn trói buộc, trói ta vào một hình trình không điểm kết: sau khi lấp đầy, ta tưởng như đã thoát, nhưng không, một cơn “thiếu” khác lại sinh ra, một ham muốn khác lại lên tiếng, cái vừa có bỗng hóa nhàm chán, cái vừa đạt bỗng trở thành cũ kỹ, niềm vui vừa chạm bỗng vụt tan biến, và ta lại bắt đầu muốn thêm, muốn khác, muốn mới.

Ham muốn liên hệ mật thiết với cái tôi: Ta tưởng ham muốn là vấn đề, nhưng không, ham muốn chỉ là biểu hiện bên ngoài, còn gốc rễ sâu nhất, chính là cái tôi luôn thấy mình thiếu thốn, vì vậy, không lạ gì, khi người càng có cái tôi mạnh, thì, ham muốn càng lớn; càng thấy mình đặc biệt, thì, càng muốn nhiều hơn để nuôi dưỡng sự đặc biệt đó. Ham muốn không chỉ đơn thuần là muốn “có”, mà, nó còn mong trở thành muốn “là”, muốn là ai đó, muốn trở thành một phiên bản khác, ta càng muốn là càng mất đi sự hiện diện đích thực trong phút giây này: ta không còn sống, mà, đang phát thảo; không còn hiện hữu, mà, đang phấn đấu để theo đuổi một mô hình bản thân trong đầu, vì thế, cái tôi và ham muốn là hai mặt của cùng một tiến trình, ham muốn nuôi cái tôi, và cái tôi sinh ra ham muốn mới.

Sai lầm phổ biến nhất trên hành trình thiêng liêng là: muốn thủ tiêu ham muốn, và thế là, ta bắt đầu chiến đấu, chống lại những ham muốn, đè nén những cảm xúc được cho là không thuần khiết, càng nén nó dưới lớp ý thức, nó càng âm ỉ cháy trong chiều sâu vô thức, bởi vì, ham muốn không thể bị tiêu diệt như một kẻ thù, nó không phải là kẻ thù, nó là một hiện tượng, sinh ra khi đủ điều kiện, và tan đi khi điều kiện ấy mất, điều khiến ham muốn mạnh lên không phải vì nó có quyền lực, mà vì, ta không chịu nhận diện nó đúng như nó là: một ham muốn nổi lên, ta đừng chạy theo, cũng đừng xua đuổi, chỉ nhìn, để nó bốc lên, chuyển động, và tan vào hư không, khi đó, ham muốn trở nên trong suốt, nó không còn là một cơn thèm muốn nguy hiểm, mà chỉ là, một dòng năng lượng đang đi sai hướng, và khi, ta không bị cuốn vào, ham muốn sẽ không còn đất sống, như mặt trăng, không cần xua mây, chỉ cần đứng yên, mây tan, ánh sáng sẽ tự lộ.

Sống không ham muốn, không phải là một đời sống khô cằn và vô cảm, mà là, thoát khỏi sự điều khiển của mọi ham muốn, một cuộc sống không xuất phát từ “thiếu”, nhưng, từ chính sự “đủ đầy”, xuất phát từ lòng tin tưởng tuyệt đối vào Đấng luôn yêu thương, chăm sóc, quan tâm đến những thụ tạo bé nhỏ nhất như chim sẻ, hoa huệ ngoài đồng, và cũng chính từ sự “đủ đầy” đó, sự sống bắt đầu hiện ra trong trạng thái nguyên sơ nhất, không bị nhuộm màu bởi cái tôi ham muốn, không bị bóp méo bởi kỳ vọng, không bị kéo lê bởi sợ hãi, bởi vì, mọi ham muốn đã được thuần hóa, đã điều hướng theo ý muốn của Đấng làm chủ mọi loài.

Emmanuel Nguyễn Thanh Hiền, OSB

TẠI SAO THINH LẶNG LẠI CẦN THIẾT?

Details

Category: 2. Cảm Nghiệm Sống Lời Chúa

Thánh Biển Đức dạy các môn sinh của mình: giữ thinh lặng, ngay cả, đối với những điều lành thánh. Một lời nói đúng cũng thành sai, bởi vì, ngay khi ta dùng lời để nói về sự thật, nó đã bị bóp méo; dù ta có nói đúng về Thiên Chúa, thì, cũng giống như ngón tay vẽ trên mặt đại dương, sự thật không nằm trong ngôn từ, Thiên Chúa không nằm trong các định nghĩa.

Có một nghịch lý: người càng hiểu sâu, thì càng nói ít, còn, người càng biết ít, thì càng nói nhiều. Khôn ngoan thật sự không nằm ở lời nói, nhưng ở thinh lặng, nơi không còn gì để chứng minh, không còn gì để khoe khoang. Thinh lặng không phải là yếu đuối, mà là, dấu hiệu của sự trưởng thành: khi ta còn nhiều sợ hãi, ta nói để bảo vệ mình; khi ta còn nhiều mong cầu, ta nói để được người khác chấp nhận; khi ta còn nhiều lo âu, ta nói để khỏa lấp khoảng trống; nhưng, khi đã đủ sâu, ta bắt đầu thấy: không phải điều gì biết cũng cần nói, không phải điều gì tốt cũng cần chia sẻ, không phải sự thật nào cũng cần lời để thể hiện. Thinh lặng là không gian cho sự thật được hiển lộ: giống như mặt nước phẳng lặng, mới có thể phản chiếu bầu trời; tâm hồn tĩnh lặng, mới phản ánh những điều sâu xa.

 Lời nói chỉ quý, khi nó được sinh ra từ sự tĩnh lặng, chứ không phải, từ sự bất an. Có người chọn im lặng vì sợ: sợ bị đánh giá, sợ bị hiểu lầm, sợ bị bỏ rơi. Có người nói rất nhiều cũng vì sợ: sợ bị lãng quên, sợ bị coi thường, sợ mất quyền lực. Thinh lặng không phải là trạng thái trống rỗng, mà là, một cánh cửa mở vào một thế giới sâu nhất bên trong ta: khi ta thinh lặng, ta không còn bận rộn để nói, cũng không còn bị cuốn theo phản ứng, lúc đó, ta mới đủ tỉnh táo để nhận ra mọi chuyện đang diễn ra: ta sẽ nhận ra nỗi giận vừa rồi, hóa ra không đến từ người kia, mà, từ một tổn thương cũ; hóa ra sự ghen tỵ vừa thoáng qua, là vì, mình chưa nhận ra các ân huệ mà mình nhận được; hóa ra tâm hồn ta vốn rất đẹp, nhưng, từ lâu đã bị phủ bởi quá nhiều tiếng ồn.

Có người ít nói, lâu lâu mới nói một câu, không triết lý, không giảng giải, nhưng, sự tĩnh lặng nơi họ sâu hơn mọi điều được đọc trong sách vở. Có người thông minh, nói giỏi, biết nhiều, tư duy sắc bén, nhưng, mỗi lần trò chuyện với họ, ta lại thấy áp lực, không phải vì họ không tốt, mà vì, họ quá muốn đúng: luôn cần thắng lý, luôn phải giải thích, luôn cố để người khác hiểu mình, câu chuyện nào cũng dài, ý nào cũng phải bảo vệ, và thế là, đối thoại biến thành tranh luận gay gắt; Có người bước vào phòng không nói gì, chỉ mỉm cười nhẹ và không khí như dịu lại. Có người bước vào, ngay lập tức, khiến bầu khí trở nên căng thẳng, sự khác biệt nằm ở nội tâm, người càng bất an, thì càng phải lên tiếng; người càng tĩnh lặng, thì càng không cần thể hiện; Có người bị trách mắng, cúi xuống không nói gì, nhưng thật ra, đang co mình lại vì sợ hãi, đang im lặng vì không biết phải phản ứng sao. Có người thinh lặng, vì đã thấy rõ mọi điều, không còn tức giận, không còn kháng cự, chỉ đơn giản, thấy và buông. Vì vậy, ta đừng nhầm lẫn giữa hai sự thinh lặng: một bên là co rút, một bên là thấu suốt; một bên là sợ, một bên là hiểu; một bên là đè nén, một bên là buông lơi.

Người chưa thật sự thinh lặng, bên trong sẽ vẫn còn tranh cãi, vẫn còn diễn tập từng câu đáp trả, như đang chống lại cả thế giới. Người thật sự thinh lặng, thì, không còn tranh với ai nữa, không cần phải thắng trong bất kỳ cuộc trò chuyện nào, không cần được khen lao, chỉ cần sống thật với lòng mình. Ước gì ta trở nên người thật sự tĩnh lặng, để khi ai đến gần ta, họ đều cảm thấy bình yên, không phải vì ta nói đạo lý, mà vì, ta lặng mà thấu: không ồn ào nhưng sâu, không sắc bén nhưng sáng, không cháy rực nhưng nóng nhẹ, đủ để họ được ấm lòng. Ước gì ta đủ can đảm để chọn không nói, không biện minh, không tô vẽ, nhưng, hiện diện đơn sơ, chân thật, trần trụi trước Nhan Thánh Chúa, đủ tĩnh lặng, đủ khiêm cung để nghe được tiếng Chúa nói trong lòng ta. Ước gì được như thế!

Emmanuel Nguyễn Thanh Hiền,OSB.

BỐN CÁM DỖ TRÊN ĐƯỜNG THIÊNG LIÊNG

Details

Category: 2. Cảm Nghiệm Sống Lời Chúa

Có một nghịch lý: mới bước vào đời sống thiêng liêng, thì, ta càng nhận biết mình rõ hơn; càng đi lâu, thì, ta lại càng mù mờ về chính mình, bởi vì, càng đi lâu, ta càng phủ lên mình  nhiều lớp mặt nạ khác nhau: trưởng thành, thiêng liêng, chiêm niệm, thị kiến, thần bí…

Cám dỗ thứ nhất - ham muốn: Ta háo hức muốn tiến bộ, nôn nóng muốn nên thánh, hâm hở muốn đạt một trạng thái cao hơn trong cầu nguyện; thế gian thèm tiền bạc, ta thèm nhân đức; thế gian thích nổi tiếng, ta thích danh hiệu người thuần thiêng; thế gian chuộng những gì bên ngoài, ta chuộng những trạng thái bình an, chiêm niệm. Không có gì sai, khi ta mong muốn bước đi xa hơn trên đường thiêng liêng, nhưng vấn đề là, nếu mỗi bước đi đó vẫn được thúc đẩy bởi những thèm khát, thì, ta vẫn đang bị dẫn dắt bởi lòng tham, dù, nó được bọc dưới bất kỳ hình thức thiêng liêng nào. Nếu không nhận ra: lòng tham đang biến tướng trong đời sống thiêng liêng, ta sẽ chạy lòng vòng trong chiếc lồng, được sơn màu thánh thiện.

Cám dỗ thứ hai – hoài nghi: Ta bước vào đời sống thiêng liêng với một con tim đầy khát khao, nhưng, dần dà, ta bắt đầu sống bằng “đầu” nhiều hơn “tim”: mỗi hành động đều được lý giải, mỗi cảm xúc đều được phân tích, lúc đó, đời sống thiêng liêng không còn là trải nghiệm sống, mà là, một đối tượng để lý giải; không còn là linh đạo, là đường đi, mà là, một mô hình để đánh giá, và ở đó, hoài nghi ngự trị như một nhà phê bình lạnh lùng, chỉ cần một chút chưa chắc, một chút lý trí hơn con tim, thì, cũng đủ khiến ta không còn bước đi như trước nữa, ta vẫn làm các việc thiêng liêng, nhưng, lòng nguội lạnh; vẫn cầu nguyện, nhưng, không còn háo hức; vẫn đọc sách thiêng liêng, nhưng, mọi câu chữ đều trôi tuột.

Cám dỗ thứ ba – tự mãn: Ta tự cho mình đã đi xa hơn những người khác, không còn tranh luận, nhưng, trong lòng vẫn thầm nghĩ: người kia còn nông cạn; không còn chê trách, nhưng, trong lòng vẫn thấy mình đã tốt hơn họ; Tự mãn của người đời thì dễ thấy: ham muốn, hơn thua, giành giật, nhưng, tự mãn của người đang tiến trên đường thiêng liêng, thì, khó phát hiện hơn nhiều: ta không còn tìm sự thừa nhận công khai, mà, bắt đầu tận hưởng sự tán thưởng thầm lặng trong chính lòng mình: trước đây, mình hay nóng giận, giờ thì yên rồi; người khác còn kẹt ở những thứ bên ngoài, mình thì đã thoát được rồi. Những ý nghĩ này, dù không nói ra, nhưng, vẫn dệt nên một bức màn kiêu hãnh, một cái tôi mới: tinh tế hơn, lặng lẽ hơn, chắc nịch hơn: không còn tranh luận, nhưng, vẫn muốn đúng; không còn lên tiếng, nhưng, vẫn thấy mình hơn; vẫn còn muốn được thừa nhận là thánh thiện, là đã đạt đến trình độ thiêng liêng sâu sắc.

Cám dỗ thứ tư – mệt mỏi: Tâm hồn ta từng cháy bỏng ngày đầu, giờ đây, như tro bếp nguội dần, không phải vì lười, mà vì, đã mỏi: mỏi, vì ta đã giữ luật bao năm, mà vẫn thấy lòng chưa trong sạch; mỏi, vì ta cầu nguyện bao ngày, mà tâm hồn vẫn còn loạn động; mỏi, vì ta đã đọc hàng trăm cuốn sách thiêng liêng, nghe hàng ngàn bài giảng, mà trong lòng vẫn là một khoảng lặng trống không, ta bắt đầu nghi ngờ chính mình; ta vẫn cầu nguyện, vẫn nghe giảng, nhưng, chỉ để giữ lễ nghi, hình thức, không biết đang đi đâu, cũng không chắc mình còn muốn đi tiếp, tâm hồn đã cạn hy vọng, nhưng, vẫn còn đứng đó, vì không còn biết đi đâu khác.

Những cám dỗ này biến hóa theo từng giai đoạn hành trình, chúng không đến để cản đường, nhưng, để xem ta có đủ chân thành để bước tiếp không. Thánh thiện, thần bí, không nằm ở cuối con đường, mà có thể có mặt ngay bây giờ, trong chính khoảnh khắc ta thấy mình đang mỏi, mà vẫn một lòng tin tưởng, đợi chờ Chúa sẽ thực hiện lời hứa của Người: Khi ta không còn gì để bám víu, chỉ còn sự có mặt trần trụi, trong sự hiện diện của Chúa, thì, chính lúc đó, con đường không còn là con đường, mà chỉ là từng bước rất nhẹ, rất thật, không để đến đâu cả, mà vẫn đang về nơi nguồn cội, là chính Chúa, Đấng luôn dõi theo từng bước ta đi.

Emmanuel Nguyễn Thanh Hiền, OSB.