Mục lục bài viết
Viên Thái cho rằng: con người sống trên đời luôn đi kèm với phiền muộn và khổ nạn, những chuyện không như ý thì nhiều, chuyện như ý thì ít, từ xưa đến nay đều như vậy. Bất luận là người phú quý hay là nghèo hèn thì đều luôn có phiền não của riêng mình. Bởi vậy, con người nên bình tĩnh an nhiên, mọi sự nên thuận theo tự nhiên mà chấp nhận…
Năm Đại Đức thứ 11 thời hoàng đế Nguyên Thành Tông (năm 1306), một người ở Hàng Châu tên Ngô Lượng đã tập hợp toàn bộ những câu nói liên quan đến “nhẫn” của danh nhân trong các triều đại và những tấm gương về sự việc, con người nhẫn nhịn khiêm nhường, trung hậu khoan dung, sau đó biên soạn thành một bộ sách tên “Nhẫn Kinh”. “Nhẫn Kinh” là một bộ sách hay có ngụ ý sâu sắc, khuyên con người làm việc tốt.
Trong “Nhẫn Kinh” có gần một trăm câu chuyện, đều là những trường hợp người thật việc thật liên quan đến nội hàm của chữ “nhẫn” trong lịch sử. Trong bài viết này tác giả muốn giới thiệu với quý độc giả những danh ngôn khuyến cáo người đời trong “Viên thị thế phạm” được chọn lọc từ trong cuốn “Nhẫn Kinh”.
Tác giả của “Viên thị thế phạm” là Viên Thái, tiến sĩ năm Long Hưng thứ nhất của nhà Nam Tống, sau này thăng chức lên làm Giám đăng văn cổ viện. Viên Thái nổi tiếng thế gian vì liêm minh cương trực, ông cũng có một số thành tựu chính trị, và rất xem trọng phương diện giáo hóa. “Viên thị thế phạm” là một bộ gia huấn, tên của bộ sách này có ý nghĩa là “truyền thụ hậu thế”, “lợi ích hết thảy thiên hạ” trở thành “gương mẫu của đời”. Địa vị của “Viên thị thế phạm” không thua kém “Nhan thị gia huấn”, đều được lưu truyền rộng rãi trong dân gian Trung Quốc. Hai trước tác này có thể được gọi là song bích trong gia huấn của Trung Quốc thời xưa, có ảnh hưởng rộng lớn và tích cực đối với hậu thế.
Gia đình bền lâu hòa thuận, cái gốc nằm ở chỗ có thể nhẫn
Viên Thái cho rằng, nhẫn là cách làm căn bản của những gia đình sống hòa thuận và bền lâu, và biết nhẫn như thế nào lại càng quan trọng hơn. Ôm giữ cơn giận trong lòng để nhẫn chỉ là đang tích lũy sự giận dữ, một khi bùng phát thì không gì có thể cản được. Nhẫn để kịp thời hóa giải cơn giận dữ, công hiệu của cách nhẫn này sẽ lớn hơn.
“Viên thị thế phạm” viết: “Người ta nói gia đình bền lâu hòa thuận, cái gốc nằm ở chỗ có thể nhẫn. Tuy biết phải nhẫn mà không biết làm thế nào để nhẫn, thì sai lầm càng nhiều. Cùng là nhẫn, có người thì ghi nhớ trong lòng, người khác xúc phạm tôi, tôi sẽ che giấu cơn giận mà không nói, như vậy chẳng qua chỉ là ứng phó một hai lần mà thôi. Nếu như cơn giận được tích lũy quá nhiều, một khi bùng phát ra, sẽ giống như nước lũ làm vỡ bờ đê, không thể ngăn cản được. Như vậy chi bằng luôn luôn hóa giải cơn tức giận, không giữ lại trong lòng. Nói người này là vô tâm, nói người này là vô tri, nói rằng đây có lẽ là do anh ta làm sai, nói là vì anh ta thiếu hiểu biết, nói những điều này có được gì chứ? Không để người đó ở trong lòng mình, cho dù một ngày anh ta mạo phạm tôi mười lần, tôi cũng sẽ không thể hiện sự giận dữ trong lời nói, không biểu hiện ra thái độ không vui, nhẫn như vậy sẽ có công hiệu rõ rệt hơn. Như vậy mới thực sự là nhẫn nhịn khéo léo”.
Con người không có ai là hoàn hảo cả – nhân sinh tại thế, quý nhất là sự khoan dung
Viên Thái chỉ ra rằng, trong gia đình quý nhất là sự khoan dung, con người không ai là hoàn hảo, mỗi người hoặc ít hoặc nhiều đều có những khuyết điểm nào đó, không cần phải cầu toàn mà trách móc, nghĩ như vậy thì tấm lòng sẽ rộng mở, xử sự bình thản.
“Viên thị thế phạm” viết: “Từ xưa đến nay, trong xã hội con người luôn trộn lẫn giữa người tốt và người xấu, giữa thánh nhân và kẻ phàm phu tầm thường, không phải cha con nào cũng đều có thể thông minh, sáng suốt như nhau, có những anh em không phải đều tốt đẹp và tài giỏi như nhau, hoặc những người chồng vô công rồi nghề, phóng đãng không biết tự kiểm điểm, hoặc những người vợ hung dữ, tàn bạo, rất hiếm có gia đình nào không có một khuyết điểm nào cả. Cho dù là những người thánh hiền thì cũng không có cách nào giải quyết những vấn đề này. Giống như trên người mọc đầy mụn nhọt và mụn cóc, tuy rằng cực kỳ đáng ghét khó chịu, nhưng cũng không thể nào cắt bỏ chúng, chỉ có thể khoan dung mà đối đãi chúng. Nếu như con người có thể hiểu được đạo lý này, vậy thì trong lòng sẽ ung dung và thản nhiên”.
Con người sống trên đời, ai cũng có chuyện phiền muộn không như ý
Viên Thái còn nói rằng, con người sống trên đời luôn đi kèm với phiền muộn và khổ nạn, những chuyện không như ý thì nhiều, chuyện như ý thì ít, từ xưa đến nay đều như vậy. Bất luận là người phú quý hay là nghèo hèn thì đều luôn có phiền não của riêng mình. Con người nên bình tĩnh an nhiên, mọi sự nên thuận theo tự nhiên mà chấp nhận.
“Viên thị thế phạm” nói: “Con người sống trên đời, từ khi có tri thức đến nay, đã có chuyện phiền muộn không như ý. Trẻ con khóc lóc, là vì không hài lòng. Từ nhỏ đến lớn, từ trẻ đến già, chuyện như ý thường ít, chuyện không như ý thường nhiều. Tuy là người đại phú quý, thiên hạ đều ngưỡng mộ tưởng là thiên tiên, mà chuyện không như ý, người nào cũng có, không khác gì với người bần tiện, chẳng qua chuyện lo nghĩ khác mà thôi. Vì vậy gọi là thế giới khuyết hãm, nhân sinh thế giới không ai thỏa mãn tâm ý. Có thể hiểu được đạo lý này và chấp nhận, thì có thể an tâm một chút”.
Mọi việc quý ở chỗ có thể nhẫn nại, hãy xem nhường nhịn là một thói quen
Viên Thái còn chỉ ra rằng, mọi việc quý ở chỗ có thể nhẫn nại, phải có chủ trương kiên định, xem nhường nhịn là một thói quen, mà không để cơn tức giận chi phối bản thân, như vậy thân tâm đều được yên bình.
“Viên thị thế phạm” viết: “Con người có thể nhẫn, mọi việc dễ hình thành thói quen. Đối với những người vô lý cộng thêm không thể nhẫn nhịn, vẫn ứng xử như thường. Không thể nhẫn, mọi việc cũng dễ thành thói quen, đối với những người có oán hận không sâu đậm, cũng dẫn đến tố tụng tranh luận, mong giành phần thắng mới thôi, không biết rằng mình bị mất rất nhiều. Nếu con người có định lực, không bị cơn nóng giận bên ngoài sai khiến, vậy thân tâm chẳng phải đại an ninh sao?”
Mấy năm trước tôi đã từng đọc “Viên thị thế phạm”, ngoài những nội dung liên quan đến “nhẫn” được chọn lọc trong “Nhẫn Kinh” ra, nội dung của “Viên thị thế phạm” vô cùng phong phú, thậm chí đề cập đến rất nhiều chi tiết trong cuộc sống, có rất nhiều nội dung đáng để con người hiện đại học hỏi, đây là một cuốn sách tốt mang tính khuyến thiện. Lời hay ý đẹp có thể tạo ra ảnh hưởng tích cực đối với tâm trí của con người.
