GIÁO DỤC TRẺ VỊ THÀNH NIÊN

Trần Mỹ Duyệt

 

 

Chị là người mẹ quán xuyến và điều hành mọi việc trong gia đình từ trong nhà ra đến ngoài ngõ. Chồng chị, 3 đứa con của chị đều răm rắp vâng lời và hầu như không ai cãi lời chị, làm sai ý chị. Mọi chuyện xem như êm đẹp, và ai cũng khen chị là người vợ đảm đang, tài đức, người mẹ gương mẫu biết cách dạy dỗ con cái.

 

Nhưng đời không như là mơ. Và cái nhưng đó đã xảy ra khi đứa con gái lớn 15 tuổi đã đánh em, cãi mẹ và đánh luôn cả mẹ. Không những thế, nó còn vào phòng dùng dao cắt tay lấy máu viết lời thề, và cắt luôn mái tóc đẹp óng ả của nó. Hành động của em là để tỏ dấu thống hối, để phản đối, hoặc bày tỏ sự bất mãn với cha mẹ; đặc biệt là mẹ, và các em?!!! Sự việc vừa xảy ra đã khiến cho cả nhà phải lo lắng.

 

Câu chuyện trên cũng chính là một phần hoặc nhiều phần phản ảnh hiện tượng giáo dục gia đình, cách riêng trong môi trường xã hội ngày nay. Nó đang nói gì với chúng ta, những nhà luân lý, đạo đức, những nhà giáo dục, và các bậc phụ huynh?

 

TUỔI VỊ THÀNH NIÊN

 

Định nghĩa thông thường của tuổi vị thành niên là tuổi từ 13 đến 19. [1] Mặc dù trên phương diện xã hội, luật pháp tại nhiều nơi vẫn công nhận khi một em đến tuổi 18 là người trưởng thành, và chịu trách nhiệm về những hành động dân sự của mình. Tuy nhiên, theo tâm lý, một người để được xem như hoàn toàn trưởng thành về mặt tâm lý là ở tuổi 30. Nhận xét này cũng trùng hợp giữa hai quan niệm Đông và Tây: “Tam thập nhi lập”. 

 

-Tuổi trưởng thành của phái nữ

 

Con gái bắt đầu dậy thì ở tuổi 10-11, và kết thúc tuổi này ở khoảng 15-17. Trong khi đó, con trai bắt đầu dậy thì khoảng tuổi 11-12 và kết thúc ở tuổi 16-17. Con gái bắt đầu dấu hiệu làm mẹ khoảng 4 năm sau những phát triển cơ thể ở tuổi tiền dậy thì. [2]

 

-Tuổi trưởng thành của phái nam

 

Theo một khảo cứu gần đây, phái nam đạt được mức trưởng thành khi bước vào tuổi 43 – một thời gian 11 năm sau phái nữ. Điều này cũng cho thấy cả hai phái nam và nữ không đạt mức trưởng thành giữa tuổi 30 và trước 40. Nhưng trung bình, phái nữ trưởng thành tâm lý khi 32 tuổi. [3]

 

Tóm lại, trong khi phụ nữ đạt mức tâm lý trưởng thành ở tuổi 32, tức khoảng 11 năm trước khi phái nam đạt mức trưởng thành ở tuổi 43. Đó cũng là lý do 8 trong số 10 phụ nữ trong cuộc khảo cứu nhận xét rằng phái nam không bao giờ sống trưởng thành. [4]  

 

HÌNH ẢNH VỊ THÀNH NIÊN

 

“Gái mười bảy bẻ gẫy sừng trâu” (Ca dao tục ngữ).

 

Phần đông phụ huynh khi nói và nghĩ đến tuổi dậy thì, tuổi vị thành niên là nói và nghĩ về một thời điểm mà đứa trẻ lớn lên, thay da, đổi thịt. Ngoài phần phát triển thể lý là sự thay đổi đột ngột đến khó hiểu về tâm lý. Đứa trẻ trước đó một năm, một tháng, một ngày vẫn còn là đứa bé dễ thương, bảo gì, nghe nấy bỗng chốc thay đổi 180 độ. Nó trở nên ngang tàng, bướng bỉnh, khó bảo, cãi trả, và thậm chí xô đẩy, đánh lại cha mẹ như trường hợp của em bé gái mà câu chuyện vừa kể.

 

Không những tính tình thay đổi mà cách sống, cách cư xử với những người chung quanh cũng thay đổi. Ngôn ngữ bình thường gọi là “nổi loạn”: áo quần đủ kiểu cọ, đầu tóc nhuộm đỏ, vàng, xanh, xỏ tai, xỏ mũi, xỏ lưỡi, xỏ cằm, xỏ rốn và xâm mình. Lời ăn tiếng nói thì chửi thề, văng tục, ngôn từ thì cộc lốc… Hình ảnh của một anh chàng, một cô nàng đang bước vào tuổi này là hình ảnh mà những bậc làm cha mẹ, phụ huynh không mấy ai muốn nghĩ đến, hoặc nghĩ đến thì ngao ngán. Những chuyện như vậy không chỉ xẩy ra cho một gia đình trong một trường hợp đặc thù nào. Nó xẩy ra cho hầu hết mọi gia đình và cho mọi nền văn hóa. 

 

Qua những việc làm trên, giới trẻ muốn nói gì với phụ huynh, với cha mẹ và các nhà giáo dục? Chúng nói với họ rằng, bây giờ tôi đã lớn, đã trưởng thành, và tôi muốn xác định con người thật, suy nghĩ thật của mình. Tôi không phải là những đứa con nít rúc nách mẹ, hoặc nấp bóng cha nữa. Xin hãy dành cho chúng tôi sự kiêng nể, và tôn trọng…

 

Tuy nói là nói vậy, nhưng ở tuổi này, ở thời gian này giới trẻ vẫn chỉ là những con “nai vàng ngơ ngác”. Rất hung hăng con bọ xít. Anh hùng rơm, mà cũng rất dễ làm mồi cho những cạm bẫy xã hội.      

 

TRƯỞNG THÀNH

 

Vậy thế nào là trưởng thành? Để có một cái nhìn tổng quát thế nào là một người trưởng thành, cần phải dựa trên những tiêu chuẩn sau đây:

 

-Trưởng thành thể lý

 

Khi một em bước vào tuổi vị thành niên, tuổi dậy thì thân thể phát triển, các cơ quan nội ngoại cũng phát triển. Em bé cao, to và khỏe mạnh hơn. Râu, tóc bắt đầu mọc. Ngực, mông của các em gái bắt đầu phát triển. Về mặt tâm sinh lý, các em đã có thể trở thành người làm cha và làm mẹ. Chính vì vậy mà nhiều phụ huynh bất đắc dĩ phải làm ông bà nội, hoặc ông bà ngoại ngoài ý muốn. Tuy nhiên, các em chưa đủ mạnh mẽ, chín chắn để làm chủ con người bản năng của mình. Nói một cách khác, các em vẫn còn trẻ người, non dạ.

 

-Trưởng thành tâm lý

 

Trưởng thành tâm lý là khả năng làm chủ hoặc điều khiển được những cảm tình, cảm xúc. Nó có thể giúp làm chủ những phản ứng khi vui cũng như khi buồn, không nóng giận, bốc đồng và hành xử theo tình cảm. Như đã trình bày ở trên, mức độ trưởng thành tâm lý chỉ đạt được khi ở tuổi 30. Ở điểm này và trên phương diện giáo dục, cha mẹ hay phụ huynh vẫn còn phải tiếp tục theo dõi, hướng dẫn, góp ý với con em mình mặc dù lúc này các cô cậu đã trở thành cử nhân, cao học, tiến sỹ, bác sỹ, luật sư, kỹ sư, nha sỹ hay bất cứ loại sỹ trẻ nào khác.

 

Kinh nghiệm của người lớn là những bài học khôn ngoan, và sự tiếp tục học hỏi là bí quyết thành công trong lứa tuổi này.

 

-Trưởng thành tâm linh

 

Trưởng thành tâm linh. Đó là sự chín chắn, khách quan và vững vàng trong quan niệm về niềm tin, về tôn giáo. Tâm linh là một nếp sống chiều sâu dựa trên nền tảng tôn giáo. Mê tín, cuồng tín, hoặc vô thần là lối sống thiếu trưởng thành về tinh thần.  

 

Ngoài ra, trưởng thành tâm linh phải là người biết căn cứ vào lương tâm, luân lý, và đạo đức để quyết đoán hành động của mình. Thí dụ, khi lái xe đến đèn đỏ thì không cần phải có cảnh sát hay người khác nhìn thấy, chính ý thức đạo đức tự nhắc bảo rằng mình cần phải dừng xe. Hoặc tôi không làm hại tiết hạnh, danh dự của người này không phải vì tôi sợ tội, sợ bị bắt và ở tù, nhưng vì tôi ý thức rằng hành động ấy không tốt đối với tôi.   

 

NHỮNG GÌ PHỤ HUYNH CẦN

 

Vai trò phụ huynh đối với trẻ em vị thành niên, khác với các em ở tuổi thơ, tuổi trẻ tức là thời gian dưới 12 tuổi. Giáo dục các em tuổi vị thành niên, dậy thì vì thế khác với giáo dục các em khi lên 3, lên 7 tuổi. Sau đây là một vài gợi ý để các phụ huynh và bậc làm cha mẹ cần áp dụng khi muốn nói, muốn trao đổi với các em.

 

-Dành thời giờ cho con

 

Nếu khi các em còn bé, cha mẹ dành một phần thời gian cho các em, thì khi các em bước vào tuổi dậy thì, cha mẹ cần nhiều giờ hơn với các em. Nhiều phụ huynh đã nói: “Tôi không có thời giờ cho chúng nó. Tôi phải lo công việc, kiếm tiền, và lo cho tương lai chúng nó”.

 

Những câu nói như vậy thực chất chỉ là những lời bào chữa tưởng như hữu lý và đúng đối với phía phụ huynh, hoặc cha mẹ. Nhưng đó không phải là tầm nhìn về tương lai con cái. Kinh nghiệm đã cho tôi biết điều này, nhiều phụ huynh, nhiều cha mẹ tiền rừng bạc biển nhưng ăn không ngon, ngủ không yên, và chết cũng không xong vì những đứa con rơi vào cạm bẫy xã hội, tù tội, hoặc bệnh tật tâm thần. Câu hỏi là: “Những cha mẹ, phụ huynh này đã đầu tư đúng hay sai cho tương lai con cái?”

   

-Hòa đồng và lắng nghe

 

Nói với tuổi trẻ ở tuổi này là điều khó, và thường rất khó chịu khi cha mẹ nói gà, con cái nói vịt. Cha mẹ bảo đúng, con cái cãi là sai. Vậy ai đúng? Ai sai? Thưa, cả hai đều đúng và cả hai đều sai. Nhưng cha mẹ và phụ huynh sai hơn vì họ đã có kinh nghiệm, và đã từng trải mà lại không nhận ra những gì mình đang đòi hỏi, đang phàn nàn, đang la lối con cái là những cái mà chính mình đã lỗi phạm khi ở tuổi của chúng.

 

Vậy nói và nghe trong trường hợp này là nghe và chia sẻ cảm nghiệm. Để lắng nghe con cái và để nói với con cái, sau đây là một vài nguyên tắc:

 

a)Các câu hỏi mang nghĩa tiêu cực:

 

Không bao giờ tranh cãi với con cái ở tuổi vị thành niên. Theo tâm lý phát triển một em bé khi lên 15 tuổi, có đủ suy nghĩ và tư tưởng để cãi tay đôi với cha mẹ, đặt cha mẹ vào những câu hỏi khó lòng giải quyết.

 

Tránh những câu hỏi mang nghĩa tiêu cực và những câu hỏi mà người bị hỏi coi như một thách thức. Thí dụ, Tại sao? Tại sao mày làm việc này? Tại sao mày yêu con ấy? Tại sao mày bỏ học? Tại sao mày tập tành hút thuốc? Hoặc làm cái gì? Mày làm cái gì vậy? Cái gì mà mày cứ dấu dấu, đút đút? Mày có biết làm vậy là sai không?... Đây là những câu hỏi chết (death end requests), những câu hỏi mang tính khiêu khích, coi thường đối với tuổi trẻ. Và đương nhiên, chúng sẽ tìm cách phản ứng cũng bằng những ngôn ngữ và thái độ tiêu cực.

 

b) Các câu hỏi tích cực:

 

Để chinh phục tuổi trẻ, phụ huynh hoặc cha mẹ cần biết nêu lên những câu hỏi mang tính cách mở (open questions), những câu hỏi tích cực. Thí dụ: Con cho mẹ biết lý do con nghỉ học? Con quen với bạn trai con lâu chưa? Sao mẹ không biết?... Những câu hỏi và lối hỏi như vậy sẽ tạo cơ hội cho tuổi trẻ dễ tâm sự và chia sẻ. Từ đó cha mẹ hiểu hơn về những băn khoăn, lo lắng và nhu cầu của con cái, đồng thời để chia sẻ kinh nghiệm của chính mình với con cái.

 

Ngoài ra, phụ huynh và cha mẹ cũng nên biết thêm điều này, con gái ở tuổi dậy thì không ưa nói chuyện với mẹ. Và một lời nói của cha có giá trị hơn 5 lần một lời nói của mẹ.         

 

-Khả năng làm phụ huynh

 

Ở tuổi vị thành niên, con cái không chỉ nhìn nhận cha mẹ là những người đã sinh ra mình, chúng còn muốn được cha mẹ đối xử với chúng như một người anh, người chị, người bạn. Lý do, vì ở tuổi này, các em đang muốn xác định vị trí của mình, đang muốn chứng minh nhân cách của mình. Và muốn được người khác tôn trọng. Ở tuổi này, phương pháp giáo dục tốt nhất là lắng nghe, chia sẻ và hướng dẫn.

 

Phương pháp được nhiều nhà tâm lý và giáo dục hiện nay áp dụng đó là helicopter parents (tạm dịch là canh chừng và hướng dẫn). Như một người lái chiếc trực thăng ở trên, theo dõi và chỉ đường. Người làm cha mẹ phải có cặp mắt tinh tường, nhận định và đưa ra những lời hướng dẫn. Phương pháp này phù hợp với cá tính tuổi trẻ, và tạo niềm tin giữa cha mẹ và con cái. Đánh, chửi, khóc lóc, hoặc chiều chuộng không phải là cách giáo dục dành cho tuổi vị thành niên.

 

Tuyệt đối không so sánh con này với con khác, con mình với con người ta. Cha mẹ còn phải tùy thuộc vào tâm lý và tính cách của mỗi đứa con để đưa ra những lời hướng dẫn cần thiết. 

 

Trong các ngành nghề chuyên môn, đòi hỏi phải có thời gian học tập, nghiên cứu và thực tập, riêng nghề làm chồng, làm vợ, làm cha, làm mẹ lại rất ít khi được quan tâm trau dồi và học hỏi. Bởi thế, những buổi hội thảo, hồi tâm, thuyết trình, hoặc những sách vở giá trị về ngành nghề này cần thiết đòi hỏi các vị phụ huynh phải quan tâm, và chuyên cần. “Không biết không có tội.” Đây là lời bào chữa rất nguy hiểm cho những phụ huynh vô trách nhiệm và thiếu sót bổn phận. Sự vô tâm, lười lĩnh của họ không chỉ gây tai hại cho chính họ, mà còn cả tương lai của những thế hệ con cháu sau này.

 

Thượng Đế không vô lý khi đòi hỏi con cái phải thảo kính cha mẹ [5]. Nhưng Ngài cũng cảnh cáo những cha mẹ lười biếng này: “Nếu ai nên cớ phạm tội cho những đứa trẻ đang tin Thầy đây thì thà rằng buộc cối đá vào cổ nó mà ném xuống biển còn hơn.” (Mat 18:6) 

 

 

__________

 

Tham khảo:

 

1. https://www.merriam-webster.com › dictionary › teenager

 

2. https://en.wikipedia.org › wiki › Puberty

 

 

3.https://www.telegraph.co.uk › newstopics › howaboutthat

 

4. https://xlcountry.com › men-arent-fully-mature-until-age-...

 

5. Exodus 20:12, Ephesians 6:2.

 

ĐỐI PHÓ VỚI NHỮNG LO ÂU TRONG CUỘC SỐNG

Trần Mỹ Duyệt

 

Thoắt sinh ra thì đà khóc choé,

Trần có vui, sao chẳng cười khì?

Khi hỉ nộ, khi ai lạc, khi ái ố, lúc sầu bi,

Chứa chi lắm một bầu nhân dục![1]

Uy Viễn Tướng Công đã luận cảnh nhàn dưới một cái nhìn vừa triết lý, vừa thực tế về số kiếp nhân sinh. Mọi người đều khóc khi lọt lòng mẹ. Khóc cho số phận đời mình. Khóc cho những vất vả, lao đao, nghiệt ngã, và cũng khóc cho những hạnh phúc, vui mừng. Nhưng những giọt nước mắt vì vui mừng, sung sướng, và hạnh phúc thường không nhiều, mà phần lớn là những giọt nước mắt của bất hạnh. Vì khổ lụy nên nhà Phật đã gọi đời là “bể khổ”, là chốn “trầm luân”. Ngay trong cái nhàn của Nguyễn Công Trứ cũng vẫn tiềm ẩn cái khổ: “Chứa chi lắm một bầu nhân dục!” [2]

Đúng vậy, dục vọng đã khiến lòng người ra nặng nề, mê mẩn và say đắm. Nó là nguyên nhân khơi lên những ước muốn tham, sân, si, để rồi không chỉ tạo cho mình những đắng cay mà còn gây ra cho nhau muôn vàn khổ sầu, bi lụy! Tuy nhiên, ở một góc nhìn tích cực, đời vẫn đáng sống, vẫn có giá trị, thế nên chúng ta phải học cách“Quẳng gánh lo đi và vui sống.” (Dale Carnegie).

Có lẽ vì ngụp lặn trong “bể khổ”, nên thường xuyên chúng ta đã cảm thấy bất an, lo lắng, buồn bực, hay thất vọng. Cũng từ đó, chúng ta loay hoay tìm cách để thoát khổ, thoát buồn, thoát sầu đau. Chúng ta mất ăn, mất ngủ, lo lắng khi một vấn đề chưa được giải quyết, mà khi đã giải quyết xong, chúng ta lại tiếp tục lo lắng không biết chuyện gì nữa sẽ xẩy ra trong tương lai! 

 

Như vậy trước những nghịch cảnh, những thách đố và đau khổ chúng ta phải có thái độ như thế nào? Nguyền rủa cuộc đời, trốn chạy, cam chịu, hoặc can đảm trực diện với những hoàn cảnh ấy? Theo tâm lý, nếu “miễn cưỡng” chấp nhận những điều tiêu cực, chúng sẽ chỉ đem lại cảm giác bất ổn về tinh thần cũng như thể xác: thân thể bạc nhược, mệt mỏi, tâm trí khó tập trung, đầu óc trống rỗng hoặc rối loạn!

TRỰC DIỆN VỚI ĐAU KHỔ

Trong cuộc sống, bất cứ ai cũng đã từng kinh nghiệm và gặp phải đau khổ. Những bất hạnh này đến từ nguyên nhân chủ quan cũng như khách quan, nội tại cũng như ngoại tại, thể lý cũng như tâm lý. Hoặc chính mình là nạn nhân, và cũng có thể mình là nguyên nhân gây ra những điều ấy cho người khác. Còn trẻ thì khổ vì nhà nghèo, bị hành hạ, lạm dụng, mồ côi, hoặc cha mẹ ly dị. Khi lớn lên thì khổ vì vợ hoặc chồng phản bội, ngoại tình, cờ bạc, rượu chè, vô tâm, vô trách nhiệm. Khổ vì làm ăn thua lỗ, bị bạn bè lường gạt. Lúc về già thì buồn khổ vì cô đơn, vì bị con cái hất hủi, xa tránh, bệnh tật. Để giúp trực diện với những bất hạnh cuộc đời, năm 1969, Elisabeth Kübler-Ross, một bác sỹ tâm thần và là người tiên phong khảo cứu về hiện tượng trước ngưỡng cửa sự chết. Qua tác phẩm On Death and Dying, bà đã đưa ra lý thuyết giúp đối diện với đau khổ, được gọi là phương pháp DABDA [3], bao gồm 5 cung bậc:

1.Denial (Phủ nhận): Phản ứng đầu tiên khi gặp phải những nỗi buồn hay đau khổ, thất bại, là từ chối không muốn nhận sự thật. Thí dụ, khi nghe tin người thân của mình qua đời, hoặc nghe nói người tình, người yêu mình phản bội, thì tìm mọi cách không công nhận sự thật này. Không thể vậy. Điều này không đúng. Tôi không tin.

2.Anger (Bực bội): Khi không thể phủ nhận sự thật là phản ứng bực tức, khó chịu và cay đắng. Cha tôi, mẹ tôi, anh chị em tôi chết thật sao? Người yêu của tôi cắm sừng tôi thật sao? Cuộc đời bất công với tôi quá. Tôi chán ghét tình yêu. Tôi nguyền rủa sự chết! Tôi hận đời!

3.Bargaining (Mặc cả): Tiếp theo là hành động mặc cả. Tự mình đánh lừa mình, tự mình an ủi mình. Điều đó xảy ra chắc có lý do. Tôi không thể tránh khỏi. Tốt hơn tôi nên chuẩn bị chấp nhận. Cha tôi, mẹ tôi, anh chị em tôi đã chết! Tôi bị cắm sừng, bị phản bội cũng đành chịu vậy!  

4.Depression (Chán nản): Từ những phản ứng tiêu cực trên là rơi vào trầm cảm, buồn nản, thất vọng, hoặc bí tắc. Có người tự tìm cái chết để trốn thoát, nhưng phần đông nhìn đời bằng cặp mắt bi quan, nhìn tình yêu bằng những ánh mắt nghi ngờ, oán hận.   

5.Acceptance (Chấp nhận): Sau cùng, thực tế vẫn là thực tế. Chỉ có thể bằng an khi chấp nhận sự thật, khi đón nhận sự thật bằng thái độ hiểu biết của lý trí. Chấp nhận biến cố vừa xảy đến chính là hành động của nghị lực, và nhận thức trưởng thành về tâm lý.

ĐƯƠNG ĐẦU VỚI LO ÂU [4]

Đau khổ đem đến cho con người những cảm giác buồn phiền, sợ hãi đôi khi không lối thoát. Tuy nhiên mức độ lo lắng không phải ai cũng giống ai, nhưng nói chung, nó có thể khiến mất ăn, mất ngủ và ảnh hưởng đến mọi lãnh vực trong sinh hoạt cuộc sống.  

Nhưng với cái nhìn tích cực, lo âu mang giá trị như một lời nhắc nhở vừa có tính cách vật lý, vừa có tính cách tâm lý. Nó nói với chúng ta rằng có cái gì đó không ổn mà mình cần phải hành động một cách sáng suốt. Theo tâm lý ứng dụng và trị liệu, sau đây là 5 bước để giúp đương đầu với những khó khăn, sợ hãi, buồn bực, hoặc thất vọng:     

1. Challenge Anxious Thoughts (Thách thức những tư tưởng lo âu)

Kinh nghiệm cho thấy, đứng trước những lo âu chúng ta thường bị tấn công bằng những tư tưởng tiêu cực và vô lý. Trong trường hợp này, phải nghĩ đến những gì tồi tệ nhất có thể xảy ra, và đưa ra những cách giải quyết để kịp thời phản ứng. Hành động này sẽ trở thành một tập quán ứng xử trong các tình huống tồi tệ nhất, thay vì phủ nhận hoặc chối bỏ. 

Để chống lại những tư tưởng bi quan, lo lắng là phải thực tế nghĩ đến chúng, thách thức chúng khi chúng xuất hiện trong đầu óc. Điều này sẽ phá vỡ lối suy nghĩ tiêu cực. Hãy tự hỏi mình: Đây có phải là sự sợ hãi vô căn cứ không? Nếu là đúng thì chuyện gì sẽ xảy ra sau đó? Biết được như vậy, chúng ta sẽ có thái độ bình tĩnh và tự tin khi giải quyết.       

2. Recognize Your Negative Thinking Patterns (Chấp nhận những suy nghĩ tiêu cực)

Thực tế rất khó để thách thức những suy nghĩ tiêu cực nếu không nhận ra chúng. Chúng không rõ ràng chỉ là sai hay đúng, đen hay trắng, hoặc có thể hay không có thể. Đôi khi chúng xuất hiện như những bóng đen phủ trên bề mặt cuộc đời. Trong những trường hợp ấy, lo âu sẽ có thể đem lại những hậu quả tiêu cực và giản bớt những điều tích cực. 

Hãy cố gắng thừa nhận thực tế khi cảm thấy một điều xấu xa nhất đang sắp xảy ra. Tiếp tục thách thức với lo âu, và nói với chính mình rằng tôi có thể vượt qua một cách thành công. Bất cứ điều gì khiến phải lo lắng, nếu nó được đánh giá, phân tích, hoặc không quá bi quan đặt nặng vấn đề đều có thể có khả năng đem lại cơ hội chiến thắng nỗi sợ hãi đó. Tóm lại, để tìm ra những nguyên nhân đang làm ảnh hưởng cuộc sống, chúng ta phải bình tĩnh thừa nhận những suy nghĩ tiêu cực khi có những điều bất lợi hoặc phiền não xảy ra. 

3. Cultivate An Optimistic Outlook (Tập cái nhìn tích cực) 

Lo âu thường hướng dẫn suy nghĩ của chúng ta chú tâm vào những tình huống nhỏ nhoi. Suy nghĩ một cách tích cực cũng hành động giống vậy. Để thay đổi diễn tiến về suy nghĩ này, cần chú tâm vào những điểm nhỏ mọn đó, những thời khắc đặc biệt gây ra sự căng thẳng và rút ra những gì tốt có thể đến từ đó.

Chấp nhận một tình huống trên quan điểm riêng mình, cũng có nghĩa là phải nhận ra nó trong bối cảnh tổng thể của cuộc đời. Sự căng thẳng này, hoặc sự lo lắng kia không kiểm soát cuộc đời bạn vì cuộc đời bạn lớn hơn bất cứ những điều nhỏ nhoi mà nó sẽ xảy ra. Điều này giúp hoặch định tốt hơn những gì cần để trực diện với những tình huống xấu trước mắt, biến đổi cảm xúc vô vọng thành một cái gì đó mà mình có thể kiểm soát được. Nó cũng cho phép nhận ra những tình trạng như thế để cảm giác vô vọng biến thành một cái gì có thể thay đổi, thay vì ném chúng ta vào bế tắc, vô vọng, và qụy ngã.  

4. Take Time for Yourself (Dành thời giờ cho bạn) 

Não bộ cũng cần những khoảnh khắc thư dãn. Khi thường xuyên giải quyết những lo âu, chúng ta cần một chỗ tĩnh lặng để giúp mình trốn thoát một cách tâm lý. Đọc sách, đi bộ, yoga, suy niệm (thiền) tất cả cho phép tâm trí những giây phút rong chơi mà không phải lo lắng. 

Thư dãn và giải trí là chìa khóa để đạt mục đích cho một đời sống đầy đủ và quân bình. Cuộc nghỉ ngơi tâm thần này không phải là thứ mà chúng ta cần có một hay vài tuần mỗi năm. Đối với lợi ích đầy đủ từ một cuộc thư giãn tinh thần, phải có nó trong lịch sinh hoạt hàng ngày cũng như hàng tuần của mình. Mỗi ngày nên có ít phút riêng tư cho chính mình, và mỗi tuần cũng phải dành ít phút như vậy để thư giãn và nghỉ ngơi cho tâm hồn. Đây cũng là một hình thức tâm linh trị liệu: “Hãy tìm nơi thanh vắng mà nghỉ ngơi một chút” (Mark 6:31)

Nghỉ ngơi hay thư dãn tinh thần có thể là cái gì xa xỷ và không cần thiết đối với những người bận bịu với những lịch trình sinh hoạt dầy đặc. Tuy nhiên, dù chỉ là một thời khắc thư giãn để nghe một bản nhạc, tập yoga, ngồi thiền, suy niệm cũng có thể khiến đầu óc ra khỏi những suy nghĩ bận rộn. Nó sẽ chặn đứng những lo lắng không cần thiết để thăng hoa giá trị cuộc sống. Giảm thiểu căng thẳng trong đời sống là sống một lối sống lành mạnh.

5. Create An Anti-Anxiety Toolbox (Bảng kiểm tra chống lo âu)

Cách tốt nhất để đương đầu với những lo âu, buồn phiền khi không có phương tiện gặp một bác sỹ tâm lý, bác sỹ tâm thần, hoặc uống thuốc tâm thần là tự kiểm soát chúng. Sau đây là Bảng kiểm soát có thể giúp kiểm điểm tâm lý và thái độ mỗi khi gặp lo âu hoặc thử thách:  

a-Đặt vấn đề. Khi nhận thấy mình trong tình trạng bất ổn, lo âu, hoặc sợ hãi, hãy đặt ra một số câu hỏi để giúp mình vượt qua. Thí dụ: Điều gì đang xảy ra với tôi đây? Nó ảnh hưởng đến tôi như thế nào? Tôi có thể vượt qua nó được không? Đâu là câu trả lời thực tế cho tôi trong trường hợp này? Có những tình huống xấu nhất như vậy đã xảy ra trước đây chưa? Và tôi đã làm gì để thắng vượt chúng?

b-Hành động. Khi thấy mình rơi vào những lo âu, tôi đã hành động thế nào? Cầu nguyện, uống thuốc, đi dạo, nghỉ ngơi, hoặc nói chuyện, chia sẻ với bạn bè thân quen. Một cách đơn giản khác nữa như viết nhật ký, nghe nhạc, vẽ hoặc dùng những câu danh ngôn tích cực để tự khích lệ mình. Thí dụ, “Sông có khúc, đời người có lúc.” “Ví thử đường đời bằng phẳng cả. Anh hùng hào kiệt có hơn ai.” (Phan Bội Châu). Trong Thánh Kinh, Đức Giêsu cũng đã dạy: “Ngày mai để mai lo. Sự khó ngày nào đủ cho ngày nấy.” (Mt 6:34)   

c-Giữ gìn sức khỏe. Kiểm soát sức khỏe thể lý. Khi cơ thể cảm thấy khó chịu như tim đập loạn nhịp, khó thở, tiêu hóa không đều, tê chân hoặc tay... Trong những trường hợp này, tôi có dùng thuốc hoặc những phương pháp trị liệu thể lý cũng như tâm lý không? Ăn uống điều độ, tập thể dục thường ngày, ngủ nghỉ đầy đủ, và tất cả những gì cần cho sức khỏe như thế nào? Sức khỏe tâm lý ảnh hưởng sức khỏe thể lý cũng như sức khỏe thể lý ảnh hưởng sức khỏe tâm lý. Một tinh thần minh mẫn trong một thể xác tráng kiện (mens sana in corpore sano).   

 LY CHANH ĐƯỜNG CỦA CUỘC ĐỜI

Bất hạnh trong cuộc đời là điều không ai muốn xảy ra, nhưng nó lại là một thực tế luôn gắn liền với kiếp người. Như vậy chẳng lẽ chúng ta đành bó tay nhìn đời mình đi vào những ngõ cụt tăm tối? Để đối phó với những tình trạng như thế, điều cần thiết nhất là phải tìm ra sứ điệp của những bất hạnh ấy. Chúng muốn nói với mình điều gì. Nếu không mạnh dạn “quẳng gánh lo đi mà vui sống”, thì ít nhất “khi đời cho ta một trái chanh, hãy dùng nó để vắt lấy một ly chanh đường.” [5] 

 

_________

 

1. Chữ nhàn. Nguyễn Công Trứ, nxb. Văn Học, Hà Nội, 1983.

2. Lòng dục vọng của con người.

3. https://www.psycom.net › depression.central.grief.html

4. https://www.intrepidmentalhealth.com › blog › 5-ways-…

5. "When life gives you lemons". Theidioms.com. The Idioms. Retrieved June 16, 2020.