Khoan dung, trung thực, thiện lành và đẹp cổ điển như thế cũng bắt nguồn từ sự tĩnh lặng. Cũng như con người, trước hết phải có trầm tĩnh và hòa hoãn thì mới sáng suốt thấu tỏ, mới ít làm hỏng làm sai, mới không nổi nóng mà làm việc đáng tiếc, mới đủ kiên nhẫn và bao dung cho thế nhân, mới đủ trung thực và thẳng thắn...

Một năm bốn mùa, mỗi mùa có một khí chất riêng. Mùa xuân rạo rực. Mùa hạ sôi nổi. Mùa đông lạnh lùng đơn côi. Còn mùa thu tĩnh lặng. Để cảm nhận sâu sắc sự tĩnh lặng ấy chi bằng ngắm mặt nước hồ thu.

Mặt hồ thu có những điểm đặc biệt: tĩnh lặng, trong sáng, trung thực, khoan dung và đẹp.

Trời thu trong nhẹ và cao, khí thu se sắt, nắng nhạt hây hây, gió thu nhẹ nhàng ôm ấp thân người. Ấy vậy mà vẫn có cảm giác hơi lành lạnh. Vì gió nhẹ nên mặt hồ mới tĩnh lặng. Có tĩnh lặng thì bùn đất mới lắng xuống nên hồ thu được cái đức trong sáng mà hiền hòa. Vì trong sáng thấu đáy nên không thâm hiểm, chỗ nông chỗ sâu ai nấy đều biết cả. Lại chẳng nổi sóng ba đào thì sao có thể làm hại ai? Nên mới nói hồ thu trong sáng và hiền hòa – ấy là "Thiện".

Mặt hồ thu có những điểm đặc biệt: tĩnh lặng, trong sáng, trung thực, khoan dung và đẹp... (Ảnh: kordula vahle/Pixabay).

Cũng bởi tĩnh lặng, lại trong sáng thấu đáy nên mặt hồ như mặt gương soi vào sự thật. Mây trắng bay trên trời, uyên ương bơi dưới nước, rặng liễu xanh xanh, cổ tự trầm mặc... đều soi bóng mình trên mặt hồ. Nhờ thế liễu vẫn thấy mình là liễu tha thướt. Cổ tự vẫn biết mình là cổ tự hoang liêu. Chim uyên ương thấy mình vẫn sặc sỡ điệu đà. Và “mây trắng nghìn năm bay chơi vơi” vẫn tự hào xinh đẹp như thuở nào.

Dẫu là với những bạn cố tri ấy hay với khách qua đường dừng chân bên hồ để chỉnh trang diện mạo, mặt hồ thu chẳng vì thế mà đánh giá thiên vị hay nhận xét bất công. Do đó, hồ thu được thêm cái đức chân thật và công tâm. Đức "Chân" ấy cũng nhờ tĩnh lặng mà nên.

Nói là khoan dung vì dẫu làm bạn với ngôi cổ tự trang nghiêm, hay lũ chích chòe lắm lời hiếu động bay xà trên mặt hồ, thì hồ vẫn cứ tĩnh lặng và trung thực như thế. Thực sự không gì có thể làm lòng hồ xao động. Uyên ương giỡn nước, xòe cánh rỉa lông, cũng chỉ làm mặt nước gợn lên vài làn sóng nhỏ lăn tăn, rồi hồ lại chìm vào vẻ tĩnh lặng vốn có. Khoan dung là thế, mà "Nhẫn" cũng là thế.

Uyên ương giỡn nước, xòe cánh rỉa lông, cũng chỉ làm mặt nước gợn lên vài làn sóng nhỏ lăn tăn, rồi hồ lại chìm vào vẻ tĩnh lặng vốn có. (Ảnh: Francis C. Franklin / CC-BY-SA-3.0).

Mặt hồ thu phẳng lặng, trong vắt hiền hòa giữa rừng thu lá vàng rơi lặng lẽ... là vẻ đẹp cổ điển đã đi vào lịch sử văn nghệ và thi ca của loài người. Ví như một "Mùa thu vàng" rực rỡ, lãng mạn mà chan chứa nội hàm trong họa phẩm kiệt tác của Levitan; Hay như hình ảnh "Hồ Động Đình" trong thi phẩm cùng tên của thi sỹ Mạnh Hạo Nhiên đời Đường, khắc họa vẻ đẹp của hồ nước lúc vào thu:

“Phẳng yên tháng tám mặt hồ
Trời in mặt nước lững lờ xanh xanh
Khói mây Vân Mộng vờn quanh
Xa xa tiếng sóng bên thành Nhạc Dương
Vắng thuyền muốn tới, chẳng đường
Ở không cũng thấy ngại phường thân trai
Ngồi xem thiên hạ câu hoài
Uổng công chờ đợi mấy ai được gì”...

(Trần Nhất Lang dịch).

Khoan dung, trung thực, thiện lành và đẹp cổ điển như thế... đều bắt nguồn từ sự tĩnh lặng. Cũng như con người, trước hết phải có trầm tĩnh và hòa hoãn thì mới sáng suốt thấu tỏ, mới ít làm hỏng làm sai, mới không nổi nóng mà làm việc đáng tiếc, mới đủ kiên nhẫn và bao dung cho thế nhân, mới đủ trung thực và thẳng thắn.

Làm được thế há chẳng phải vì bùn đất trong lòng đã lắng xuống hay sao?

Đó là sức mạnh của sự tĩnh lặng.

Nguyên Phong.